بیمه مسئولیت مدنی زمانی تحقق پیدا می کند که زیان شخصی و زیان دیده ای وجود داشته باشد و آن زیان دیده ادعای خسارت کند. وقتی دو نفر وجود داشته باشند که یکی عامل زیان و دیگری زیان دیده باشد و اختلاف و موضوعی پیش می آید که باید حل و فصل شود، موضوع مسئولیت مدنی مطرح می شود. بنابراین، مسئول یعنی شخصی که در مقابل دیگری پاسخگو باشد و شخص اگر از جنبه مدنی مسئول است که به موجب قانون یا عرف اجتماعی، ملزم به جبران خسارت باشد.
بیمه مسئولیت مدنی متصدیان حمل و نقل دریایی
(Navigation Liability Insurance, Shipping; Liability Insurance)
متصدی حمل و نقل دریایی متعهد است که کالا ها را صحیح و سالم به مقصد برساند. (نتیجه تعهد) در صورتی که از مبدا تا مقصد، حوادثی پیش آید که منجر به خسارت محصولات شود، آن متصدی مسئول جبران خسارت ها ی وارد شده خواهد بود. قانون دریایی ایران مصوب آبان ۱۳۴۳ ضمن مواد ۶۱ تا ۶۵ خود وظایف و مسئولیت های متصدی حمل و نقل را مشخص کرده است. او موظف است که کشتی را برای دریا پیمایی آماده کند و کارکنان و تجهیزات لازم را به طور رضایت بخشی فراتهم آورد و مراقبت های لازم را در هنگام بارگیری، جا به جا کردن، حمل و باراندازی و تحویل کالاها به عمل آورد. در صورت عدم رعایت موارد فوق، متصدی حمل و نقل مسئول خواهد بود. خسارت های عمده بیشتر ناشی از تصادم و برخورد، اتش سوزی و سایر حوادث دریایی است . بیمه مسئولیت مدنی متصدی حمل و نقل این گونه خسارت ها را مورد تامین قرار می دهد ولی در عمل، صاحبان کالاها طی برنامه های باربری کالاهای خود را بیمه می کنند. بدیهی است در صورتی که خسارت وارد شدهدر نتیجه تقصیر و قصور متصدی حمل و نقل باشد، بیمه گران کالاها پس از تسویه خسارت صاحب کالا، جانشین او شده و به متصدی حمل و نقل مراجعه و خسارت مورد تعهد یا تسویه شده را از او مطالبه و دریافت می کنند.
به علاوه متصدیان حمل و نقل ممکن است به علت حوادث و تصادم در دریا در مقابل دیگران مسئول شناخته شوند و ملزم به جبران خسارت گردند (تصادم دو کشتی) این گونه خسارت ها نیز طبق شرایط بیمه مسئولیت مدنی، در مقابل اشخاص ثالث مورد تامین بیمه گران قرار می گیرد. (فرهنگ بیمه و بازرگانی، ص۱۱۶)
بیمه مسئولیت مدنی متصدیان حمل و نقل زمینی (Carrier’s Liability Insurance)
به طور معمول بارها و کالاها دارای بیمه باربری هستند و مسافران نیز از بیمه حوادث سرنشینان استفاده می کردند، ولی از سال ۱۳۴۸ به بعد، با تصویب و اجرای قانون بیمه اجباری مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی در مقابل اشخاص ثالث، بیمه مسافران (سرنشینان وسایل نقلیه) تابع قانون اخیر شده است. (فرهنگ بیمه و بازرگانی، ص۱۱۷)
بیمه مسئولیت مدنی متصدیان حمل و نقل هوایی (Aviation Liability Insurance)
بیمه حمل و نقل هوایی و حمل مسافر و بار با هواپیما تابع قرارداد بین المللی ۱۹۲۹ ورشو و موافقت نامه ۱۹۳۳ رم است که در آن ها حدود و مسئولیت و تعهدات متصدیان حمل و نقل هوایی در قبال مسافران و بار و کالاهامشخص گردیده است. به موجب این قراردادهای بین المللی متصدیان حمل و نقل مسئول جبران خسارت وارد به مسافران و اثاث و کالاها هستند، مگر آنکه بتوانند به دلایل موجه خلاف آن را ثابت کنند. به علاوه، متصدیان ممکن است در اثر حوادث هواپیمایی یا تصادم با وسایل نقلیه هوایی دیگر و یا سقوط بر روی تاسیسات زمینی مسئول شناخته شوند. اینگونه خسارت ها نیز ضمن بیمه مسئولیت مدنی هواپیمایی مورد تامین بیمه گران واقع می شود. (فرهنگ بیمه و بازرگانی، ص۱۱۷)
بیمه باربری دریایی (Marine Insurance)
بیمه باربری یا بیمه حمل و نقل دریایی قدیمی ترین نوع بیمه است که قرن ها پیش در نتیجه توسعه تجارت دریایی و ضرورت حمایت از بازرگانی در اروپا ابداع و متداول شد و از انواع بیمه مسئولیت می تواند به شمار آید. اولین بیمه نامه حمل و نقل دریایی در بندر ججنوا در ایتالیا پیدا شده است که به تاریخ ۱۳۴۷ میلادی مربوط می شود. موضوع بیمه باربری، تامین و جبران خسارت هایی است که در اثر حوادث دریا یا خطرهای دریایی به کشتی ها و بار و کالاهای حمل شده وارد می شود. به علاوه، با گسترش این رشته از بیمه، امروزه حمل و نقل کالاها در خشکی (حمل با قطار و کامیون)، از انبار فروشنده تا بندر بارگیری (بندر مبدا) و همچنین حمل و نقل آن ها از بندر مقصد (بندر تخلیه) تا انبار بیمه گذار یا تحویل گیرنده در خشکی نیز به عنوان مقدمه و تکمیل کننده بیمه حمل و نقل دریایی تلقی می شود. خطرهایی که در بیمه باربری مورد تامین قرارمی گیرند در مقایسه با گذشته توسعه و تعمیم بیشتری یافته است. این خطر ها عبارتند از: توفان، غرق، آتش سوزی، انفجار، به گل نشستن کشتی، تصادم، تقصیر و خطای ناخدا و کارکنان کشتی، کشتی سبک سازی (به دریا انداختن اضطراری قسمتی از کالاها برای نجات کشتی و سایر کالاها) توقف اجباری، دم، خطر دزدان دریایی، قرنطینه، اغتشاش و اعتصاب کارکنان کشتی، هزینه های امداد و نجات، دزدی، کسری و عدم تحویل و خسارت مشترک. به علاوه، خطر جنگ نیز با توافق طرف های قرارداد و با دریافت اضافه نرخ مربوط به قابل بیمه شدن است. شرایط و تامین های بیمه باربری متعدد و متنوع است و بیمه گذاران اعم از صاحبان کشتی ها یا صاحبان کالاها می توانند بر حسب نیاز و نوع کشتی و کالا، یکی از فرمول های بیمه ای را انتخاب و خریداری کنند. (فرهنگ بیمه و بازرگانی، ص۸۹)
منبع: فرهنگ بیمه و بازرگانی؛ محمودصالحی، جان علی (۱۳۸۹)، پژوهشکده بیمه وابسته به بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران
پیام بگذارید