بیمه اجباری شخص ثالث (compulsory third party insurance)
این بیمه که عنوان قانونی آن «بیمه اجباری مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی در مقابل شخص ثالث» است، نوعی از بیمه مسئولیت و به طور اخص از انواع بیمه های مسئولیت مدنی است. به موجب این بیمه، دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی (مانند انواع اتومبیل، اتوبوس، کامیون، موتور سیکلت و…) که به علت حوادث وسیله نقلیه خود در قبال اشخاص ثالث مسئول اند، مکلف اند این مسئولیت را به منظور حمایت از زیان دیدگان احتمالی، بیمه کنند. بیمه گران نیز تکلیف دارند که تقاضای بیمه آن ها را بپذیرند و بیمه نامه یا گواهی بیمه لازم را طبق قانون و آیین نامه اجباری آن صادر و به آنان تسلیم نمایند. تعهدهای بیمه گر و بیمه گذار، حقوق اشخاص ثالث، حوادث و خطرهای مشمول بیمه و موارد خارج از شمول بیمه، میزان و حداکثر خسارت بدنی و مالی قابل جبران و دیگر شرایط این بیمه، در شرایط بیمه نامه نمونه، که منطبق با قانون بیمه اجباری شخص ثالث و آیین نامه های اجرایی آن است، پیش بینی گردیده است. قانون بیمه اجباری مذکور به موجب قانون اصلاحی، مصوب ۱۳۸۸ تغییر یافته است. (فرهنگ بیمه و بازرگانی صفحه ۸۴)
وسایل نقلیه موتوری زمینی
منظور از وسایل نقلیه موتوری زمینی هر نوع وسیله ای است که با قدرت موتوری روی زمین یا ریل حرکت کند (ماده ۲ آیین نامه اجرایی قانون بیمه اجباری شخص ثالث). بنابراین کلیه وسایلی که مجهز به قدرت موتوری و دارای چرخ باشند و روی جاده یا خیابان یا ریل جا به جا شوند، وسیله نقلیه موتوری زمینی محسوب می شوند (مانند اتوموبیل، اتوبوس، کامیون، موتور سیکلت و…) یدک و تریلی متصل به این گونه وسایل نیز در حکم وسیله نقلیه موتوری زمینی محسوب می شود. (فرهنگ بیمه و بازرگانی صفحه ۲۷۶)
حقوق اشخاص ثالث (the right of third party, protection of third party)
هدف قانون بیمه اجباری شخص ثالث، تامین حقوق و جبران خسارت اشخاص ثالث است. موارد زیر مؤید و بیانگر حفظ و حمایت این حقوق است:
- قبول «نظریه خطر» به عنوان مبنای مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی و پیوند آن با بیمه به منظور تسهیل جبران خسارت زیان دیدگان (رک: نظریه خطر)
- جبران خسارت های ناشی از عمد راننده در برابر اشخاص ثالث (توجه عمد بیمه گذار یا راننده از جهت خسارت های وارد به خودش یا اموالش به هیچ وجه قابل بیمه نیست)
- جبران خسارت های ناشی از فقدان پروانه یا گواهینامه رانندگی
- مستی راننده در هنگام حادثه
- نداشتن بیمه نامه شخص ثالث
- بطلان قرارداد بیمه
- تعلیق قرارداد بیمه یا تعلیق تامین بیمه گر
- فرار کردن و شناخته نشدن مسئول حادثه
- ورشکستگی بیمه گر
- تحصیل تامین بیمه ای به میزان مقرر در قانون و آیین نامه اجرایی آن
- حق مراجعه مستقیم: اشخاص ثالث زیان دیده، نسبت به مطالبه و دریافت غرامت از بیمه گران (یا صندوق تامین خسارت های بدنی) حق انحصاری دارند. در این مورد آن ها حق دارند به طور مستقیم درخواست خسارت نمایند و با ارائه مدارک لازم، به حق خود برسند، اما درباره مراجعه به صندوق تامین، زمانی موفق به دریافت خسارت خواهند بود که محرز شود شخص عامل زیان فاقد بیمه نامه شخص ثالث بوده یا بیمه نامه او باطل یا معلق شده باشد و یا یکی از موارد مندرج در ماده دهم قانون بیمه اجباری شخص ثالث مصداق پیدا کند (فرهنگ بیمه و بازرگانی ص ۱۵۸)
صندوق تامین خسارت های بدنی (guarantee fund)
برای جبران زیان های بدنی وارد به اشخاص ثالث که به علت بیمه نبودن وسیله نقلیه (منظور نداشتن بیمه شخص ثالث وسیله نقلیه است)، بطلان قرارداد بیمه، تعلیق قرارداد بیمه، تعلیق تامین بیمه گر، فرار کردن یا شناخته نشدن مسئول حادثه، یا ورشکستگی بیمه گر قابل پرداخت نباشد و به طور کلی برای جبران خسارت های خارج از شرایط بیمه نامه (به استثنای موارد مطرح در ماده ۴) صندوق مستقلی به نام صندوق تامین خسارت های بدنی تاسیس می شود (ماده ۱۰ قانون بیمه اجباری شخص ثالث) صندوق تامین در واقع مکمل بیمه الزامی شخص ثالث است و همان هدف های تامینی و حمایتی آن را تعقیب می کند؛ بنابراین هر کسی که در اثر حوادث وسایل نقلیه موتوری زمینی دچار خسارت بدنی شود (فوت، نقص عضو و از کارافتدگی دائم یا موقت و جرح) و به یکی از علل مذکور در این قانون نتواند از بیمه گران خسارت بگیرد، حق دارد با ارائه مدارک اثبات کننده به صندوق تامین خسارت های بدنی مراجعه و مطالبه غرامت کند. منبع درآمد این صندوق در سال های اول اجرای بیمه شخص ثالث ۱۵% حق بیمه های مربوط به بیمه شخص ثالث بود، ولی این میزان به ۳ درصد تقلیل یافته است. مشخصات صندوق تامین خسارت های بدنی به شرح زیر است:
- صندوق فقط جوابگوی خسارت های بدنی است که به دلایل مذکور در این قانون از طرف موسسات بیمه قابل پرداخت نباشد.
- زیان دیده از هیچ مرجع یا شخصی نتواند خسارت بدنی خود را دریافت کند.
- صندوق حق مراجعه به عامل زیان و مطالبه خسارت های پرداخت شده را دارد.
- هیچ مرجعی حق مراجعه به صندوق برای استرداد خسارت های پرداخت شده ندارد.
وظایف و صلاحیت و اختیارات صندوق تامین خسارت های بدنی، در قانون اصلاح قانون بیمه اجباری شخص ثالث (مصوب ۱۳۸۸) وسعت و گسترش یافته است. (فرهنگ بیمه و بازرگانی صفحه ۲۲۲)
منبع:
فرهنگ بیمه و بازرگانی؛ محمودصالحی، جان علی (۱۳۸۹)، پژوهشکده بیمه وابسته به بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران
مقاله های مرتبط:
پیام بگذارید